(2003-2006)

Instytut Morski w Gdańsku jest jednym z partnerów realizujących europejski projekt INCOWATRANS pn. "Nowa generacja przyjaznych środowiskowo statków śródlądowych i przybrzeżnych dla polskiego systemu dróg wodnych relacji wschód-zachód".

Projekt jest realizowany od 2003 roku przez międzynarodowy zespół wykonawców, a jego głównym koordynatorem jest prof. dr hab. inż. Krzysztof Rosochowicz z Politechniki Gdańskiej, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa.

Celem badań projektu INCOWATRANS jest przygotowanie podbudowy techniczno-ekonomicznej pod rewitalizację śródlądowych dróg wodnych Polski i włączenie ich do europejskiego systemu transportowego oraz opracowanie wstępnych projektów statków pasażerskich i towarowych nowej generacji dla żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej o zanurzeniu do 1 m, opartych na najnowszych, czystych ekologicznie technologiach. Badania obejmują swym zakresem także ważniejsze aspekty projektowe utworzenia baz i przystani turystycznych oraz towarowych terminali przeładunkowych

Obecnie Polska stanowi tzw. "wąskie gardło" w połączeniu rozbudowanego systemu zachodnioeuropejskich śródlądowych szlaków wodnych z istniejącym systemem wschodnioeuropejskim. System wodnego transportu śródlądowego na terytorium Polski, uległ znaczącej i miejscami całkowitej degradacji. Drogi wodne, po których poruszały się liczne barki motorowe, zestawy holownicze i pchane oraz statki żeglugi pasażerskiej, a także różne jednostki rekreacyjne i sportowe obecnie praktycznie nie istnieją jako szlaki, a do żeglugi nadają się jedynie na niektórych odcinkach. W tym samym czasie silnie rozbudowuje się system dróg wodnych śródlądowych na zachód od Odry (ostatnio w obrębie dawnego terytorium NRD), na których pływają śródlądowe statki towarowe i pasażerskie nowej generacji.

Pozostawiając problem likwidacji "wąskiego gardła" przyszłym uregulowaniom krajowym i europejskim, można jednak podjąć próby uruchomienia żeglugi na trasie pomiędzy Odrzańską Drogą Wodną (Berlin) a Wisłą i dalej do Gdańska, Elbląga oraz Kaliningradu. Przy stosunkowo niewielkich pracach regulacyjnych i przystosowaniu floty rzecznej do stanu tych dróg wodnych możliwy będzie rozwój żeglugi, który doprowadzi do gospodarczej aktywizacji regionów wzdłuż szlaku, umożliwiając znaczącą rozbudowę funkcji turystycznych, a docelowo umożliwi ekologiczne odciążenie przestarzałego i niesprawnego systemu drogowego.

Rozwiązaniu tego problemu służyć ma właśnie projekt INCOWATRANS realizowany w ramach Międzynarodowej Inicjatywy EUREKA, który wpisuje się zarówno w różne wcześniejsze, jak i rozwijane ostatnio inicjatywy projektowe zainteresowanych środowisk naukowych, technicznych i gospodarczych.

Badania prowadzone w ramach projektu przez Instytut Morski w Gdańsku mają na celu określenie warunków i możliwości włączenia dróg wodnych śródlądowych w Polsce północnej do europejskiego systemu transportowego. Zadania badawcze obejmują ocenę stanu polskich dróg wodnych, warunki i prognozy rozwoju żeglugi śródlądowej w Polsce północnej, szanse powstania nowoczesnej floty żeglugi śródlądowej oraz kierunki rozwoju infrastruktury śródlądowych i przybrzeżnych szlaków wodnych. W badaniach uwzględniono też możliwości i sposoby pobudzenia lokalnej działalności małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie obsługi ruchu transportowego i pasażerskiego na drogach wodnych Polski północnej oraz uwarunkowania ekologiczne rozwoju żeglugi.

Realizując zadania badawcze, Instytut Morski zorganizował w maju 2005 roku w Elblągu konferencję pn. "Rozwój żeglugi śródlądowej jako czynnik aktywizacji regionalnej", na której przedstawiono m.in. przesłanki rozwoju żeglugi śródlądowej w Europie i w Polsce, prognozę przewozów żeglugą śródlądową w relacji W-Z oraz perspektywy rozwoju floty żeglugi śródlądowej i stoczni rzecznych wraz z ich wpływem na środowisko naturalne. Materiały z konferencji są dostępne w Zakładzie Wydawnictw Naukowych Instytutu Morskiego w Gdańsku.

W czerwcu 2006 roku Instytut Morski w Gdańsku zorganizował w Bydgoszczy seminarium nt. "Ochrona środowiska w budowie i eksploatacji statków na drogach wodnych śródlądowych i przybrzeżnych".

Seminarium miało na celu przedstawienie problematyki ochrony środowiska w procesie budowy, remontów i eksploatacji statków żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej oraz w portach rzecznych.

Podczas seminarium wygłoszone zostały referaty :

• Stanisław Szwankowski, Instytut Morski w Gdańsku: Perspektywy wykorzystania dróg wodnych wschód- zachód na tle przewidywanej aktywizacji sieci transportowej Polski północnej,
• Andrzej Tyszecki, Ekokonsult, Gdańsk: Środowiskowe i przestrzenne uwarunkowania aktywizacji transportowej dróg wodnych śródlądowych
• Andrzej Montwiłł, Prezes "Żeglugi Bydgoskiej" SA: Koszty zewnętrzne w żegludze śródlądowej na tle innych branż transportowych,
• Edward Ossowski, Prezes "Porty Żeglugi Bydgoskiej Sp. z o.o.": Porty i żegluga śródlądowa w aspekcie ochrony środowiska,
• Witold Kuszewski, Instytut Morski w Gdańsku: Proekologiczne podejście w projektowaniu i technologiach budowy śródlądowych i przybrzeżnych jednostek pływających,
• Tadeusz Wieszczeczyński, Politechnika Gdańska, WOiO: Techniczne aspekty ochrony środowiska w odniesieniu do śródlądowego niewielkiego statku pasażerskiego.

Na zakończenie uczestnicy seminarium wzięli udział w rejsie statkiem "Władysław Łokietek" po Brdzie i Kanale Bydgoskim.

W seminarium wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa Transportu, władz miejskich i regionalnych, uczelni wyższych, armatorów i portów śródlądowych, jednostek nadzorujących żeglugę i odpowiedzialnych za stan dróg wodnych, jak też instytucji zajmujących się planowaniem przestrzennym i regionalnym oraz doradztwem w zakresie ochrony środowiska.

Materiały z seminarium zostaną opublikowane przez Zakład Wydawnictw Naukowych Instytutu Morskiego w Gdańsku.