Projekt badawczy rozwojowy nr R 14 042 03 finansowany w latach 2007-2009 przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Kierownik tematu: dr Lidia Kruk-Dowgiałło
Jednostka realizująca: Instytut Morski w Gdańsku
Czas trwania projektu: 31.07.2007-30.07.2009
Budżet projektu: 900 000 PLN

Cel programu

Zminimalizowanie zmian i odwrócenie procesów, jakie nastąpiły w środowisku, po przeprowadzeniu w latach 1989-1996 prac czerpalnych oraz poprawa stanu ekologicznego wód rejonu wyrobisk w Zatoce Puckiej – akwenu stanowiącego część obszarów sieci ekologicznej Natura 2000: Zatoka Pucka i Półwysep Helski PLH220032, chronionego zgodnie z Dyrektywa siedliskową oraz Zatoka Pucka PLB220005 chronionego na podstawie Dyrektywy ptasiej.

Projekt zrealizowano zgodnie z założonym harmonogramem w latach 2007-2009 wykonując prace w sześciu zadaniach badawczych:

• Zadanie 1. Przeprowadzenie badań akustycznych (w tym batymetrycznych wyrobisk oraz obszarów wokół nich) mających na celu określenie morfometrii oraz miąższości i struktury osadów.
• Zadanie 2. Analiza dotychczas stosowanych metod rekultywacji zarówno w środowisku morskim jak i śródlądowym w Polsce i na świecie oraz opracowanie strategii rekultywacji wyrobisk w Zatoce Puckiej.
• Zadanie 3. Przeprowadzenie w czterech sezonach kompleksowych środowiskowych badań biologicznych, mikrobiologicznych, sanitarnych, geologicznych, jaki i fizykochemicznych w wyznaczonych rejonach Zatoki Puckiej.
• Zadanie 4. Ocena stanu jakości środowiska na podstawie wyników przeprowadzonych badań oraz materiałów archiwalnych.
• Zadanie 5. Określenie uwarunkowań i skutków przyrodniczych oraz aspektów formalnoprawnych i ekonomicznych wdrożenia analizowanych wariantów rekultywacji.
• Zadanie 6. Opracowanie projektu rekultywacji rejonu wyrobisk porefulacyjnych, w tym założeń programu monitoringu sprawdzającego efektywność wdrożonego wariantu.

Schemat ogólny realizacji w latach 2007-2009 badań w rejonie wyrobisk na Zatoce Puckiej.

Zestawienie liczby prób pobranych w ramach badań poszczególnych parametrów w latach 2007-2009 w rejonie wyrobisk oraz w wyrobiskach na Zatoce Puckiej.

Wyszczególnienie	Biologia		Geologia			Mikrobiologia			Chemia
JESIEŃ 2007	35	45	45	43	0	32	45	132	72	25	150
Łącznie dla badań	80		88			209			247
Łącznie dla sezonu	624
ZIMA 2008	0	0	0	0	5	0	0	0	75	25	150
Łącznie dla badań	0		5			0			250
Łącznie dla sezonu	255
WIOSNA 2008	0	0	0	0	5	31	41	123	89	25	150
Łącznie dla badań	0		5			195			264
Łącznie dla sezonu	464
LATO 2008	34	42	0	0	5	0	0	0	95	25	150
Łącznie dla badań	76		5			0			270
Łącznie dla sezonu	351
JESIEŃ 2008	0	0	0	0	5	0	0	0	10	0	0
Łącznie dla badań	0		5			0			10
Łącznie dla sezonu	15
WIOSNA 2009	0	0	0	0	0	0	0	0	2	0	0
Łącznie dla badań	0		0			0			2
Łącznie dla sezonu	2
Łącznie dla parametrów	69	87	45	43	20	63	86	255	343	100	600
Łącznie w całym cyklu	156		108			404			1043

Zestawienie zakładów i laboratoriów badawczych analizujących próby i pomiary zebrane na akwenie w rejonie wyrobisk porefulacyjnych na Zatoce Puckiej w latach 2007-2009.

Prezentacja wyników projektu

W ramach projektu zorganizowano seminaria naukowe, na których przedstawiono wyniki badań i prac koncepcyjnych:

1. Seminarium pn.: „Antropogeniczne przekształcenia dna Zatoki Puckiej w rejonie wyrobisk porefulacyjnych” zorganizowane przez Sekcję Geologii Morza Komitetu Badań Morza PAN i Samodzielną Pracownię Ekologii Instytutu Morskiego w Gdańsku w dniu 21 listopada 2008 roku w Instytucie Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego w Gdyni.
   Wykaz zaprezentowanych referatów:
   
   1. Jędrasik J. 2008. Wpływ zmian batymetrycznych na hydrodynamikę wód Zatoki Puckiej,
   2. Opioła R., L. Kruk-Dowgiałło 2008. Charakterystyka badań środowiskowych – I i II etapu projektu,
   3. Kruk-Dowgiałło L., R. Opioła 2008. Rekultywacja rejonu wyrobisk porefulacyjnych w Zatoce Puckiej – strategia rozwiązywania problemów,
      
      
       
   4. Łęczyński L. 2008. Zmiany morfometryczne dna w wyrobiskach na podstawie analizy archiwalnych i współczesnych wyników badań echosondażowych,
   5. Graca B. 2008. Wpływ głębokiej refulacji na warunki chemiczne osadów,
   6. Bartoszewicz M., M. Cieszyńska, M. Michalska, J. Nowacki 2008. Wyniki badań mikrobiologicznych prób wód i osadów dennych z rejonów wyrobisk porefulacyjnych na Zatoce Puckiej,
   7. Wiśniewski R. 2008. Przegląd metod rekultywacji w różnych zbiornikach wodnych z uwzględnieniem specyfiki dołów porefulacyjnych w Zatoce Puckiej,
      
      
       
   8. Burska D. 2008. Jakość materii organicznej w osadach wyrobisk porefulacyjnych. 
2. Seminarium pn.: „Propozycja programu rekultywacji rejonu wyrobisk porefulacyjnych Zatoki Puckiej” zorganizowane przez Sekcję Geologii Morza Komitetu Badań Morza PAN i Samodzielną Pracownię Ekologii Instytutu Morskiego w Gdańsku w dniu 18 czerwca 2009 roku w Instytucie Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego w Gdyni.
   Wykaz zaprezentowanych referatów:
   
   1. Dubrawski R., M. Michałek-Pogorzelska 2009. Ocena jakości osadów powierzchniowych wyrobisk i przyległego przybrzeża na podstawie wybranych parametrów chemicznych,
   2. Kruk-Dowgiałło L., P. Brzeska 2009. Wpływ i minimalizacja skutków prac czerpalnych na łąki podwodne Zatoki Puckiej,
   3. Osowiecki A., M. Błeńska, M. Michałek-Pogorzelska 2009. Ocena jakości ekologicznej wyrobisk porefulacyjnych i rejonu lokalizacji w zatoce Puckiej na podstawie zoobentosu,
   4. Dubrawski R., M. Michałek-Pogorzelska 2009. Ocena skutków wystąpienia „szkody” w środowisku Zatoki Puckiej w wyniku prac czerpalnych,
   5. Pruszak Z., M. Szmytkiewicz 2009. Ocena naturalnych możliwości denaturalizacji wyrobisk oraz uwarunkowania techniczne programu rekultywacji wyrobisk porefulacyjnych w zatoce Puckiej,
   6. Wiśniewski R. 2009. Propozycje działań rekultywacyjnych rejonu wyrobisk porefulacyjnych na Zatoce Puckiej uwzględniające dotychczasową wiedzę o sposobach rekultywacji zdegradowanych akwenów,
   7. Pyć D. 2009. Podstawy prawne działań naprawczych w ramach programu rekultywacji rejonu wyrobisk porefulacyjnych w Zatoce Puckiej,
   8. Kruk-Dowgiałło L., R. Dubrawski, R. Wiśniewski, R. Opioła, H. Boniecka, H. Cylkowska 2009. Propozycja wariantów rekultywacji rejonu wyrobisk porefulacyjnych Zatoki Puckiej.
      
      
       
3. W dniu 26 czerwca 2009 roku w Instytucie Morskim w Gdańsku zorganizowano warsztaty, na których zaprezentowano opracowany Program rekultywacji wyrobisk na Zatoce Puckiej. W spotkaniu wzięli udział autorzy Programu oraz przedstawiciele Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gdańsku, Urzędu Morskiego w Gdyni. Omówiono szczegółowo aspekty formalnoprawne, ekonomiczne i techniczne wdrożenia Programu. Uzgodniono z przedstawicielami władz dalszy tok postępowania, mający na celu doprowadzenie do realizacji przyjętych założeń.
   
   Raport końcowy projektu został przekazany do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

W połowie października 2009 roku ukaże się monografia pt. „Program rekultywacji wyrobisk w Zatoce Puckiej. Przyrodnicze podstawy i uwarunkowania” pod redakcją Lidii Kruk-Dowgiałło i Radosława Opioła, podsumowująca wyniki badań projektu. Monografia składa się z 4 części i 23 następujących rozdziałów:

Spis treści

1. Wprowadzenie
   
   1. Rekultywacja wyrobisk – szansą dla Zatoki Puckiej
      Lidia Kruk-Dowgiałło
   2. Geneza wyrobisk oraz dotychczasowe propozycje ich rekultywacji
      Radosław Opioła, Lidia Kruk-Dowgiałło
   3. Stan badań nad oceną jakości ekologicznej środowiska i minimalizacją skutków prac czerpalnych w wodach morskich
      Monika Michałek-Pogorzelska, Marek Kuliński
   4. Charakterystyka przyrodnicza rejonu wyrobisk oraz obszary chronione na Zatoce Puckiej.
      Radosław Opioła, Lidia Kruk-Dowgiałło
2. Merytoryczne podstawy założeń programu rekultywacji wyrobisk na podstawie danych archiwalnych i wyników badań z lat 2007 i 2008
   
   1. Strategia i metodyka badań środowiskowych przeprowadzonych w 2007 i 2009 roku
      Radosław Opioła, Lidia Kruk-Dowgiałło
   2. Wpływ wyrobisk na zmiany batymetryczne i hydrodynamikę wód w Zatoce Puckiej
      Jan Jędrasik
   3. Analiza profili sejsmoakustycznych w wyrobiskach na Zatoce Puckiej
      Stanisław Rudowski, Kazimierz Szefler, Jarosław Nowak, Łukasz Gajewski
   4. Morfometria wyrobisk
      Leszek Łęczyński
   5. Warunki geologiczne w wyrobiskach i przyległych rejonach dna Zatoki Puckiej
      Halina Piekarek-Jankowska, Angelika Bogacz, Agnieszka Kubowicz-Grajewska, Grzegorz Kolat
   6. Ocena oddziaływania wyrobisk na chemizm osadów i wód naddennych
      Bożena Graca, Dorota Burska
   7. Zanieczyszczenie i warunki chemiczne osadów powierzchniowych rejonu wyrobisk Zatoki Puckiej (wiosna, jesień 2008)
      Rajmund Dubrawski, Barbara Aftanas, Monika Michałek-Pogorzelska, Stanisław Wiśniewski
   8. Ocena jakości osadów powierzchniowych wyrobisk i przyległego przybrzeża na podstawie wybranych parametrów chemicznych
      Rajmund Dubrawski, Monika Michałek-Pogorzelska.
   9. Ocena stanu mikrobiologicznego wód i osadów dennych w rejonie wyrobisk na Zatoce Puckiej
      Maria Bartoszewicz, Małgorzata Michalska, Jacek Nowacki, Monika Cieszyńska
   10. Wpływ prac czerpalnych na florę denną Zatoki Puckiej i propozycje działań naprawczych
       Lidia Kruk-Dowgiałło, Paulina Brzeska
   11. Ocena jakości ekologicznej wyrobisk i rejonu ich lokalizacji w Zatoce Puckiej na podstawie zoobentosu
       Andrzej Osowiecki, Magdalena Błeńska, Monika Michałek-Pogorzelska
3. Opracowanie założeń programu rekultywacji rejonu wyrobisk
   
   1. Analiza podstaw prawnych programu rekultywacji wyrobisk w Zatoce Puckiej
      Dorota Pyć
   2. Próba oceny skutków wystąpienia „szkody” w środowisku Zatoki Puckiej w wyniku prac czerpalnych
      Monika Michałek-Pogorzelska, Rajmund Dubrawski
   3. Założenia do projektu rekultywacji wyrobisk na podstawie wyników badań chemicznych
      Bożena Graca, Dorota Burska, Jerzy Bolałek
   4. Propozycje działań rekultywacyjnych rejonu wyrobisk na Zatoce Puckiej uwzględniające dotychczasową wiedzę o sposobach rekultywacji zdegradowanych akwenów
      Ryszard Wiśniewski
   5. Ocena naturalnych możliwości renaturalizacji wyrobisk oraz uwarunkowania techniczne programu rekultywacji wyrobisk w Zatoce Puckiej
      Zbigniew Pruszak, Marek Szmytkiewicz
   6. Charakterystyka morfologiczna i właściwości wyrobisk w aspekcie ich rekultywacji
      Rajmund Dubrawski, Monika Michałek-Pogorzelska
4. Działania naprawcze minimalizujące skutki prac czerpalnych prowadzonych w latach 1989-1996
   
   1. Program rekultywacji wyrobisk na Zatoce Puckiej
      Lidia Kruk-Dowgiałło, Radosław Opioła, Rajmund Dubrawski, Ryszard Wiśniewski, Helena Boniecka, Hanna Cylkowska, Andrzej Osowiecki
   2. Opracowanie założeń programu monitoringu sprawdzającego efekty wdrożonego programu rekultywcji wyrobisk porefulacuyjnych na Zatoce Puckiej
      Lidia Kruk-Dowgiałło, Radosław Opioła, Helena Boniecka, Rajmund Dubrawski